Ինչպե՞ս կարող է Թուրքիան պաշտպանվել ԱՄՆ պատժամիջոցներից

Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մևլութ Չավուշօղլուն գերմանական Die Zeit-ին տված հարցազրույցում, մեկնաբանելով ԱՄՆ Կոնգրեսում Թուրքիայի դեմ պատժամիջոցներ սահմանելու հարցի քննարկումը, ասել է, որ Անկարան կպատասխանի, բայց այլ կերպ, քան Ռուսաստանն ու այլ երկրները: «Մեզ ասում են` գազ մի գնեք այս ու այն երկրից: Այդպես չի լինի»: Բայց խնդիրը գազը չէ, ավելի ճիշտ` միայն գազը չէ: Եվրոպայում ՆԱՏՕ-ի ուժերի գլխավոր հրամանատար, գեներալ Կյորտիս Սկապարոտին ասել էր, որ «ԱՄՆ-ը հույս ունի, որ Թուրքիան կհրաժարվի ռուսական զենիթահրթիռային С-400 համակարգերը գնելուց», և զգուշացրել էր Անկարային այդ քայլի հետևանքներից: Նույն միտքն էր արտահայտել ՆԱՏՕ-ի Ռազմական հանձնաժողովի նախագահ Պետր Պավելը` «С-400-ներն անհամատեղելի են ալյանսի տեխնոլոգիաների հետ, այդ պատճառով ռուսական զենիթահրթիռային համակարգերը կկիրառվեն իբրև առանձին միավոր` չինտեգրվելով ՀՕՊ-ի ընդհանուր համակարգում»: Եվ ստացավ Թուրքիայի նախագահի կոշտ պատասխանը. «Դուք ոչինչ չասացիք Հունաստանին (Ռուսաստանից С-300 համակարգեր գնելու վերաբերյալ), բայց ասում եք, որ թույլ չեք տա Թուրքիային С-400-ներ գնել, Ռուսաստանի հետ համաձայնագիրն անվանում եք սխալ: Դուք ասում եք, որ կարող եք պատժամիջոցներ սահմանել: Մենք չենք պատրաստվում ձեզ հաշիվ տալ: Մենք առանց որևէ զիջումի կգնանք ճիշտ ճանապարհով սեփական նպատակներին հասնելու համար»: ԱՄՆ-ը և ՆԱՏՕ-ի մյուս անդամները մեղադրում են Մոսկվային, որ «ձգտում է խարխլել միասնությունը Արևմուտքում ու կործանել տրանսատլանտյան կապերը»: Սակայն սա այն դեպքն է, երբ տանգո երկուսով են պարում և պարտիան Թուրքիան է վարում: Խնդիրը միայն ռուսական հրթիռները չեն: Անկարայի ու Վաշինգտոնի առավել սուր տարաձայնություններն ի հայտ եկան հունվարի 20-ից հետո, երբ Թուրքիան սկսեց «Ձիթենու ճյուղ» ռազմական գործողությունը Սիրիայի հյուսիս-արևմուտքի Աֆրին շրջանում քրդական Ժողովրդական ինքնապաշտպանության ջոկատների (YPG) դեմ: Հիմա ԱՄՆ-ի ու Թուրքայի զորքերը կարող են միմյանց վրա կրակել` ստանալու համար Մանբիջի վրա վերահսկողությունը, չնայած փետրվարին ԱՄՆ պետքարտուղար Ռեքս Թիլերսոնի ու Թուրքիայի իշխանությունների բանակցություններին: Իրավիճակը շատ ավելի բարդ է: Անկարայի համար նշված եռանկյանը` ռուսական գազ, ռուսական հրթիռներ ու քրդեր-ամերիկացիներ, թուրք քաղաքագետ Էնգին Օզերի կարծիքով` կարող են ավելացնել ևս մի քանի ցավոտ հարվածներ:

Կահիրեն կոչ արեց Թուրքիայի դեմ պատժամիջոցներ կիրառել Կատարին աջակցելու համար: Սաուդյան Արաբիան Իրանի հետ Թուրքիան անվանեց «չարի առանցք»: Օզերի գնահատականով` այդ հարթակներում ԱՄՆ-ը ցանկացած պահի կարող է Թուրքիայի դեմ պատժամիջոցներ սկսել: Եգիպտոսն արդեն «հասարակական բոյկոտ» է հայտարարել թուրքական ապրանքներին` ի նշան բողոքի, որ «Անկարան աջակցում է «Մուսուլման եղբայրներին» և Սինայի թերակղզում ու հարևան Լիբիայում գործող ջիհադիստներին»: Նույնը կարող է անել Սաուդյան Արաբիան: Թուրք փորձագետների կարծիքով` Վաշինգտոնը հիմա հազիվ թե Թուրքիայի դեմ պատժամիջոցներ սահմանի, թեպետ արդեն սահմանափակումներ է մտցրել ռազմատեխնիկական համագործակցության մեջ:

Հավանաբար` հետագայում էլ ԱՄՆ-ը կդիմի կողմնակի ճնշման, ֆինանսական համակարգին հարվածներ հասցնելու միջոցներին: Իսկ ռուսական պաշտպանական ձեռնարկությունները պատժամիջոցների ցանկում ներառելով` կխանգարի ռուսական զենքի գնումներին: Yeni Safak-ը գրում է. «Հենց այս կետն է հիմա ակտիվորեն քննարկվում ԱՄՆ պետդեպարտամենտում»: Նպատակն է ստիպել Անկարային վերանայել Ռուսաստանից С-400-ներ գնելու որոշումը: Ի վիճակի՞ է Թուրքիան պատասխանել ԱՄՆ-ի պատժամիջոցային քաղաքականությանը և ինչպե՞ս հասկանալ Չավուշօղլուի խոսքերը, որ այլ կերպ կարձագանքեն, քան Ռուսաստանն ու մյուս երկրները: Թուրքական Odatv.com-ը շարադրել է պատասխան գործողությունների հնարավոր ծրագիրը` ԱՄՆ-ի համար փակել ՆԱՏՕ-ի Ինջիրլիք ռազմաբազան և ԱՄՆ մյուս ռազմաբազաները իր տարածքում, պահանջել ԱՄՆ-ի միջուկային զենքի դուրսբերում, փակել ԱՄՆ հյուպատոսությունն Ադանայում: Այդ քայլերը կնշանակեն. 1. Վաշինգտոնը կզրկվի ռազմատեխնիկական աջակցություն ցույց տալու հնարավորությունից սիրիացի քրդերին, 2. ամերիկացիների վտարում Թուրքիայից: Պատրա՞ստ է Էրդողանն այդքան վճռական քայլերի: Հազիվ թե, նրա մերձավոր որոշ փորձագետներ հուշում են, որ ԱՄՆ-ի հետ երկխոսության մեջ «պետք է ավելի վճռականորեն խաղարկել ռուսական խաղաքարտը», հայտարարել նույնիսկ ռուսական միջուկային հովանոցի տակ մտնելու հնարավորության մասին: Այսինքն` վերադառնալ Թուրքիայի երկրորդ նախագահ Իսմեթ Ինոնյուի բանաձևին. «Ոչ մի դեպքում մի կործանեք հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ և մի ստորագրեք Արևմուտքի հետ դաշնակցության համաձայնագիր»: Պետք չէ մոռանալ, որ երբ Անկարան որոշեց փակել Ինջիրլիք ռազմաբազան ԱՄՆ-ի առաջ, հետևեց գլխավոր շտաբի ղեկավար, գեներալ Քենան Էվրենի 1980-ի հեղաշրջումը: 2016-ի հուլիսի 16-ին Թուրքիայում արդեն եղել է պետական հեղաշրջման փորձ: Ի՞նչ կլինի հետո:
Ստանիսլավ ՏԱՐԱՍՈՎ, REGNUM

Հ.Գ. Թուրքիան երբեք մեկ լարի վրա չի խաղում` թուրքական Shaber 3-ը գրում է, որ Էրդողանը հանձնարարել է ուսումնասիրել իր առավելությունները, եթե արտահերթ ընտրություններ անցկացվեն: Մյուս կուսակցությունների ղեկավարներն էլ ավելի վաղ խոսում էին, որ կառավարությունը մտադիր է արտահերթ ընտրություններ անցկացնել: Թուրքիայի իշխանությունները շեշտը դնում են «Ձիթենու ճյուղ» ռազմական գործողության դրական ընկալման վրա և կարող է դիտարկվել իբրև առավելություն Թուրքիայի ու ԵՄ-ի հարաբերությունների զարգացման շրջանում: Shaber 3-ը նաև հաղորդել է, որ օրակարգ է վերադառնում Թուրքիայի քաղաքացիների համար ԵՄ մուտքի անվիզա ռեժիմի հարցը:

Գերմանական Die Welt-ը հաղորդել է, որ մեկ ամիս առաջ Թուրքիայի ներկայացրած առաջարկը Բրյուսելում դրական արձագանք է ստացել` Անկարան 72-ից 65 պահանջ կատարել է և ներկայացրել է 7 կետի վերաբերյալ իր առաջարկները: Ակնկալվում է, որ մարտի 26-ին Վառնայում ԵՄ ղեկավարների հանդիպման ժամանակ Եվրահանձնաժողովի նախագահ Ժան Կլոդ Յունկերը դրական գնահատական կտա Թուրքիային և այս ամռանը կկատարվեն Թուրքիայի օրենսդրության փոփոխություններ: Վիզային ռեժիմը հանելու փոխարեն Բրյուսելն աշնանն ակնկալում է Թուրքիայում ձերբակալված լրագրողների ազատ արձակում ու պետական պաշտոնյաների մի մասի վերադարձն իրենց աշխատանքին: Անկարան մինչև 2019-ի փետրվար սպասում է Եվրախորհրդարանի կանաչ լույսին և հույս ունի, որ քվեարկությունը կկայանա մինչև եվրոպական ընտրություններ: Ահա այսպես` Ռուսաստանին իր քաղաքականության ուղեծրում պահելու համար Անկարան օգտագործում է ՆԱՏՕ-ից դուրս գալու ու ԱՄՆ-ին իր տարածքից դուրս մղելու խոստումը, Վաշինգտոնին իր ուղեծրում է պահում Ռուսաստանի հետ սերտ տնտեսական ու ռազմական համագործակցություն հաստատելու շանտաժով, իսկ այդ ընթացքում Սիրիայում անում է իր ցանկացածը` ոչնչացնելով քրդերին ու մաքրելով Իրաքից Թուրքիա նավթի ու գազի արտահանման ճանապարհը: Ո՞վ է շահում:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ